Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự báo trong các tháng còn lại của năm 2022, nền kinh tế nước ta còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt giá xăng dầu, nguyên nhiên vật liệu đầu vào của ngành xây dựng tăng cao. Bên cạnh đó, số vốn chưa giải ngân còn khá lớn đòi hỏi các bộ, cơ quan trung ương và địa phương phải quyết liệt hoàn thiện thủ tục đầu tư dự án khởi công mới, nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư, quy hoạch, thủ tục của các CTMTQG để có thể phân bổ chi tiết hết số vốn được giao 

Trong bối cảnh hiện nay, tỷ lệ giải ngân thấp làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, gây lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng đến động lực và tốc độ tăng trưởng kinh tế chung. Bởi vậy, nhận diện đúng và xử lý kịp thời các điểm nghẽn trực tiếp và gián tiếp, khách quan và chủ quan, tồn tại từ lâu nay đang và sẽ ảnh hưởng đến đẩy mạnh giải ngân đi đôi với bảo đảm chất lượng công trình và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công… là một nhiệm vụ chính trị quan trọng, cấp thiết để đảm bảo thực hiện thành công “mục tiêu kép” vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, góp phần kích thích tổng cầu, tạo thêm việc làm, thu nhập, nâng cao đời sống cho người lao động. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị các bộ, cơ quan trung ương và địa phương tập trung thực hiện những giải pháp, cam kết, khắc phục những tồn tại, hạn chế, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác giải ngân vốn đầu tư công. Cụ thể: 

 Các giải pháp triển khai quyết liệt ngay trong 06 tháng cuối năm

Yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương phân công rõ Lãnh đạo Bộ và Lãnh đạo địa phương phụ trách từng dự án; gửi báo cáo phân công đến Bộ Nội vụ để làm căn cứ đánh giá kết quả thi đua cuối năm; kết quả giải ngân của từng dự án là cơ sở để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao. 

Đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương và địa phương trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc giải ngân vốn đầu tư công. Người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương và địa phương phải trực tiếp chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến đất đai, tài nguyên; rà soát, hoàn thiện các cơ chế, chính sách pháp luật về đầu tư công, đất đai, xây dựng và pháp luật có liên quan theo hướng phân cấp, đơn giản hóa thủ tục; rà soát điều chuyển kế hoạch đầu tư vốn giữa các dự án chậm giải ngân sang dự án có tiến độ giải ngân tốt...; chịu trách nhiệm giải trình về kết quả giải ngân cũng như hiệu quả đầu tư; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, siết chặt kỷ cương, xử lý nghiêm các vi phạm. 

Chính quyền các cấp phải tăng cường quản lý hiệu lực, hiệu quả đất đai, nhất là nguồn gốc đất, quy hoạch sử dụng các loại đất… hạn chế tối đa việc điều chỉnh phương án đền bù, bảo đảm tiến độ thực hiện. Tổ chức tuyên truyền cho người dân về chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của từng dự án, bảo đảm công khai, minh bạch tạo sự tin tưởng và đồng thuận của người dân trong việc triển khai thực hiện. 

Tăng cường hành chính, đạo đức công vụ, xử lý nghiêm các vi phạm và các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu cố tình gây khó khăn, cản trở, làm chậm giải ngân vốn đầu tư công. 

Tăng cường giám sát của các cơ quan chuyên trách và nâng cao khả năng tham gia cộng đồng vào việc giám sát các dự án đầu tư công. Đề nghị các đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND các địa phương tăng cường giám sát công tác giải ngân vốn đầu tư công tại cơ quan, đơn vị, địa phương mình; kịp thời có ý kiến với Ủy ban nhân dân cấp tỉnh để thúc đẩy giải ngân, phấn đấu hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân vốn tại cơ quan, đơn vị, địa phương mình trong năm 2022. 

Yêu cầu 04 cơ quan trung ương (Viện Khoa học xã hội Việt Nam, Liên minh hợp tác xã Việt Nam, Tập đoàn Điện lực, Hội Nhà văn Việt Nam) đến nay chưa giải ngân (tỷ lệ giải ngân 0%) có báo cáo kiểm điểm, làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng đơn vị trực thuộc, cá nhân, gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, báo cáo Chính phủ tại Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7 năm 2022.  

Đối với 03 CTMTQG, yêu cầu:

Các cơ quan chủ chương trình, chủ dự án thành phần và các cơ quan liên quan theo chức năng, nhiệm vụ được giao: (1) Khẩn trương hoàn thành việc ban hành theo thẩm quyền hoặc trình ban hành các văn bản quản lý, điều hành thực hiện các CTMTQG. (2) Đề xuất phương án phân bổ 7.942,139 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển nguồn NSTW giai đoạn 2021-2025 còn lại chưa phân bổ bảo đảm đúng thời hạn được Thủ tướng Chính phủ giao là trước ngày 01/8/2022. (3) Đẩy mạnh thông tin, truyền thông, nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội trong triển khai thực hiện; mở rộng phối hợp, hợp tác quốc tế, tranh thủ sự trợ giúp về kỹ thuật và nguồn lực để thực hiện thành công mục tiêu của các Chương trình. (4) Tăng cường công tác phối hợp, đôn đốc, kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và định kỳ báo cáo sơ kết, tổng kết đánh giá kết quả thực hiện Chương trình. 

Các Bộ: Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Lao động – Thương binh và Xã hội khẩn trương: (1) Ban hành các thông tư quy định và hướng dẫn quản lý, sử dụng kinh phí sự nghiệp thực hiện các CTMTQG: xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững; thông tư hướng dẫn tổ chức thực hiện các nội dung hoạt động CTMTQG xây dựng nông thôn mới. (2) Hoàn thành,  trình phê duyệt  các đề án,  chuyên  đề thực  hiện  các CTMTQG. 

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khẩn trương: (1) Phân bổ, giao kế hoạch vốn NSNN cho các cơ quan, đơn vị, cấp trực thuộc thực hiện các CTMTQG theo đúng quy định tại Quyết định số 652/QĐ-TTg ngày 28/5/2022 và số 653/QĐ-TTg ngày 28/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ. (2) Ban hành kế hoạch thực hiện các CTMTQG giai đoạn 2021-2025 theo quy định tại Điều 6 Nghị định số 27/2022/NĐ-CP và thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý, tăng cường lồng ghép các nguồn vốn thực hiện các CTMTQG. 

Về một số giải pháp thúc đẩy đầu tư công cần triển khai trong thời gian tới, góp phần tăng trưởng và giảm chỉ số ICOR, tiết kiệm ngân sách

Nâng cao hiệu quả đầu tư công, kế hoạch đầu tư công bám sát và thực hiện các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội: (1) Tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế pháp luật về đầu tư công, xây dựng, tài nguyên, đất đai, quản lý các nguyên vật liệu đầu vào cho quá trình thi công sản xuất theo nguyên tắc xử lý ngay, kịp thời những rào cản về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành. Sớm sửa đổi và ban hành các quy định tại các Luật liên quan đến đầu tư công như Luật đất đai (thống kê, kiểm đếm, xác định nguồn gốc đất, giá đất, giá đền bù, thu hồi…); Luật NSNN (nhiệm vụ chi cấp nào do cấp đó đảm nhiệm); Luật Xây dựng (cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế cơ sở…); Luật Khoáng sản (làm rõ khái niệm “khoáng sản”, theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tụ tự nhiên thể rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt đất, bao gồm cả khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ”: tài nguyên đất được hiểu là đất đồi, đất san lấp thì có phải là khoáng sản không?)… Bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục là điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án đầu tư công thuận lợi. (2) Nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị dự án, cần tuyển chọn tư vấn đủ năng lực, kinh nghiệm thiết kế dự án, đảm bảo đạt chất lượng, phù hợp với thực tế, tránh phải điều chỉnh trong quá trình triển khai. (3) Quản lý chặt chẽ, hiệu quả việc cấp đất, sử dụng đất cho các dự án, đặc biệt là dự án đầu tư công; việc cấp và giao đất phải được thực hiện hiệu quả, công khai, minh bạch thông qua các hình thức đấu thầu, đấu giá theo đúng quy định và bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. (4) Các bộ, cơ quan trung ương, địa phương theo trách nhiệm, thẩm quyền chịu trách nhiệm rà soát lại các dự án đầu tư thuộc phạm vi quản lý, kiểm soát chặt chẽ phạm vi, quy mô, tổng mức đầu tư của từng dự án đầu tư theo đúng mục tiêu, lĩnh vực, chỉ được quyết định đầu tư khi dự án đã được lựa chọn theo đúng quy trình, thủ tục và thứ tự ưu tiên quy định tại Luật Đầu tư công, bố trí đủ vốn hoàn thành dự án theo quy định ở từng cấp ngân sách; phê duyệt tổng mức đầu tư của các dự án phải trên cơ sở các quy định của nhà nước về định mức, suất đầu tư,...(5) Chú trọng công tác theo dõi, đánh giá thực hiện kế hoạch đầu tư công và thực hiện các chương trình, dự án đầu tư cụ thể, đề xuất kiến nghị các cấp có thẩm quyền giải quyết những khó khăn, vướng mắc. (6) Xây dựng và thực hiện chương trình đào tạo nâng cao năng lực thực thi công vụ, chuyên môn nhất là trong quản lý đầu tư xây dựng, ngân sách nhà nước của cán bộ công chức các cấp; gắn trách nhiệm, đánh giá mức độ hoàn thành công việc, bình xét thi đua người đứng đầu (Chủ dự án, Chủ đầu tư) với tiến độ thực hiện giải ngân của dự án. 

Huy động tối đa và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư của nền kinh tế theo cơ chế thị trường: (1) Tăng nguồn lực từ NSNN cho chi đầu tư phát triển thông qua việc tiếp tục cơ cấu lại chi ngân sách nhà nước, giảm tỷ trọng chi thường xuyên; đẩy mạnh phân cấp ngân sách nhưng phải đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW; hoàn thiện chính sách thu gắn với cơ cấu lại thu ngân sách nhà nước theo hướng bao quát toàn bộ các nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, tăng tỉ trọng thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, quản lý chặt chẽ thu từ bán đất, xổ số kiến thiết. (2) Thực hiện có hiệu quả Luật Đầu tư theo phương thức đầu tư đối tác công tư, mở rộng tối đa phạm vi và cơ hội cho đầu tư tư nhân, nhất là tư nhân trong nước. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư tư nhân vào phát triển hạ tầng, phát triển các ngành, các sản phẩm có lợi thế, có tiềm năng phát triển và các vùng kinh tế động lực./.