Năm 2023, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường cả về chính trị, an ninh, kinh tế, xã hội. Tốc độ tăng lạm phát tuy có giảm dần nhưng vẫn ở mức cao. Giá nhiều yếu tố đầu vào, chi phí sản xuất kinh doanh tiếp tục xu hướng tăng. Thị trường tài chính, tiền tệ, bất động sản toàn cầu gặp nhiều khó khăn

Trong bối cảnh đó, khơi thông nguồn lực, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công có vai trò hết sức quan trọng, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn, tạo công ăn việc làm, sinh kế cho người dân, tạo không gian phát triển mới cho các bộ, ngành, địa phương, góp phần phát triển nhanh và bền vững. 

Về tình hình phân bổ kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023

Tổng kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023 được Quốc hội quyết nghị là 711.684,386 tỷ đồng, bao gồm: vốn NSTW là 368.403,344 tỷ đồng (vốn trong nước là 339.403,344 tỷ đồng, vốn nước ngoài là 29.000 tỷ đồng), vốn NSĐP là 343.281,042 tỷ đồng, trong đó: (i) Số vốn Quốc hội đã phân bổ chi tiết cho từng bộ, cơ quan trung ương, địa phương là 707.044,198 tỷ đồng (vốn NSTW là 363.763,156 tỷ đồng, vốn NSĐP là 343.281,042 tỷ đồng). (ii) Số vốn chưa phân bổ chi tiết là 4.640,188 tỷ đồng (vốn NSTW), trong đó: vốn trong nước 3.615,188 tỷ đồng (gồm 3.432 tỷ đồng của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và 183,188 tỷ đồng vốn CTMTQG), vốn nước ngoài 1.025 tỷ đồng. 

Căn cứ quy định Luật Đầu tư công, Nghị quyết của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023 cho các bộ, cơ quan trung ương là 707.044,198 tỷ đồng, bằng 100% số vốn Quốc hội đã phân bổ, trong đó: vốn NSTW là 363.763,156 tỷ đồng (vốn trong nước là 335.788,156 tỷ đồng, vốn nước ngoài là 27.975 tỷ đồng), vốn NSĐP là 343.281,042 tỷ đồng. 

Tình hình phân bổ, giao kế hoạch chi tiết cho các nhiệm vụ, dự án tại các bộ, cơ quan trung ương và địa phương: Đến ngày 31/3/2023, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã giao kế hoạch chi tiết cho danh mục nhiệm vụ, dự án là 617.244,266 tỷ đồng, đạt 87,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, bao gồm: vốn NSTW là 320.717,606 tỷ đồng, đạt 88,2%, vốn NSĐP là 296.526,66 tỷ đồng, đạt 86,4%. Số vốn NSNN còn lại các bộ, cơ quan trung ương, địa phương chưa phân bổ chi tiết cho danh mục nhiệm vụ, dự án là 89.799,932 tỷ đồng (12,7% kế hoạch), bao gồm: vốn NTSW 43.045,55 tỷ đồng, vốn cân đối NSĐP 46.754,382 tỷ đồng. Có 30/51 bộ, cơ quan trung ương và 46/63 địa phương chưa phân bổ chi tiết 100% kế hoạch đầu tư vốn NSTW, 17/63 địa phương chưa phân bổ chi tiết 100% kế hoạch vốn NSĐP. 

Nguyên nhân chưa phân bổ hết kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023 theo báo cáo của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương: 

Đối với vốn NSTW: một số dự án dự kiến bố trí kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023 chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư (trong đó chủ yếu là các dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội); dự án quá thời gian bố trí vốn, dự án sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài chưa hoàn thành thủ tục ký hiệp định vay, chưa được ký thỏa thuận vay với nhà tài trợ hoặc đang lấy ý kiến nhà tài trợ để hoàn thiện thủ tục sử dụng vốn dư; các vướng mắc đặc thù chung dẫn đến việc chậm triển khai các CTMTQG do chưa có hướng dẫn đầy đủ của Trung ương hoặc còn nội dung hướng dẫn chưa thống nhất giữa các văn bản do bộ, cơ quan trung ương ban hành. 

Đối với vốn NSĐP: các dự án dự kiến khởi công mới năm 2023 chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư; nguồn chi đầu tư từ nguồn thu sử dụng đất chưa giao hết do vướng mắc liên quan đến các công tác về đất đai, địa chính... 

Các lý do nêu ở trên tiếp tục minh chứng cho công tác chuẩn bị đầu tư, công tác chuẩn bị giao kế hoạch hằng năm của các bộ, cơ quan trung ương, địa phương còn thiếu chủ động và chậm trễ. 

Tình hình giải ngân kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023: Ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 31/3/2023 là 73.192,092 tỷ đồng, đạt 10,35% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2022 đạt 11,88% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao). Trong đó: vốn trong nước là 72.231,249 tỷ đồng (đạt 10,64% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao), vốn nước ngoài là 960,843 tỷ đồng (đạt 3,43% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao). Có 02 bộ, cơ quan trung ương và 17 địa phương giải ngân trên 15% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, trong đó: Bộ Giao thông vận tải (15,37%), Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (17,48%), Tiền Giang (33,36%), Bến Tre (30,73%), Điện Biên (24,67%), Thành phố Hải Phòng (24,61%)... Có 48 bộ, cơ quan trung ương và 28 địa phương giải ngân dưới mức trung bình của cả nước (10,35% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao); trong đó, 30 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân (0%) kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2023. 

Tỷ lệ giải ngân ước 3 tháng đầu năm 2023 tuy thấp hơn cùng kỳ năm 2022 (11,88%) nhưng về số tuyệt đối tăng khoảng 11,6 nghìn tỷ đồng (tăng khoảng 19%) so với số vốn giải ngân kế hoạch đầu tư vốn NSNN 3 tháng đầu năm 2022. Đồng thời, phản ánh đúng xu hướng, đặc thù của vốn đầu tư, đó là đầu năm thi công tích lũy khối lượng, cuối năm triển khai thanh toán. Theo báo cáo của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, trong các tháng đầu năm, các bộ, ngành và địa phương đang tập trung thực hiện công tác đấu thầu, lựa chọn nhà thầu; nhiều dự án vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng; một số dự án trọng điểm ngành giao thông vận tải khó khăn về nguồn cung cấp vật liệu, ảnh hưởng tiến độ, khối lượng nghiệm thu giải ngân vốn. Đối với vốn nước ngoài: một số dự án chưa tháo gỡ được khó khăn trong công tác lựa chọn đơn vị tư vấn thẩm định giá thiết bị để làm cơ sở xác định giá gói thầu nên chưa đủ điều kiện thực hiện và giải ngân. 

Về tình hình giải ngân các dự án quan trọng quốc gia

Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020: Tình hình thực hiện Dự án: Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải đến ngày 20/02/2023, công tác giải phóng mặt bằng đã cơ bản hoàn thành, chỉ còn một số công trình hạ tầng kỹ thuật đang di dời. Về thi công xây dựng, tổng giá trị khối lượng xây lắp hoàn thành đến ngày 17/02/2023 đạt khoảng 37.927,98/57.818,39 tỷ đồng, tương đương 65,6% giá trị hợp đồng. Trong đó: (i) 03 dự án kế hoạch hoàn thành ngày 30/4/2023 sản lượng trung bình đạt 79,7% giá trị hợp đồng; (ii) 04 dự án hoàn thành quý III và quý IV năm 2023 sản lượng trung bình đạt 66,3% giá trị hợp đồng; (iii) 02 dự án hoàn thành năm 2024 sản lượng trung bình đạt 33,1% giá trị hợp đồng. 

Tình hình bố trí kế hoạch và giải ngân vốn đầu tư công: Kế hoạch vốn: Tổng nguồn vốn NSNN tham gia thực hiện Dự án là 78.461 tỷ đồng. Đến nay, đã bố trí cho Dự án trong kế hoạch hằng năm là 66.270,005 tỷ đồng, trong đó kế hoạch năm 2023 là 17.889,099 tỷ đồng. Số kế hoạch vốn trung hạn giai đoạn 2021-2025 còn lại chưa giao kế hoạch năm cho Dự án là 12.199,903 tỷ đồng. 

Về giải ngân: Theo báo cáo của Kho bạc Nhà nước, lũy kế số vốn NSNN giải ngân đến ngày 21/3/2023 là 48.897,2 tỷ đồng, đạt 73,6% tổng kế hoạch được giao; trong đó thuộc kế hoạch năm 2023 là 1.420,8 tỷ đồng, đạt 7,9% kế hoạch năm 2023 được giao. Ước giải ngân đến 31/3/2023 là 49.144,2 tỷ đồng, đạt 74% tổng kế hoạch được giao; trong đó thuộc kế hoạch năm 2023 là 1.667 tỷ đồng, đạt 9,3% kế hoạch năm 2023 được giao. 

Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025: 

Bộ Giao thông vận tải đã phê duyệt đầu tư 12 dự án thành phần vào ngày 13/7/2022, trong đó giao cho các Ban Quản lý dự án thuộc Bộ làm chủ đầu tư và bàn giao toàn bộ các mốc giải phóng mặt bằng cho địa phương vào ngày 30/6/2022 để triển khai thực hiện. Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, đối với công tác xây lắp, toàn bộ 12 dự thành phần thuộc Dự án được chia thành 25 gói thầu để thực hiện chỉ định thầu theo quy định. Ngày 01/01/2023 đã đồng loạt khởi công mới 12 gói thầu xây lắp của 12 dự án thành phần. 

Về công tác giải phóng mặt bằng, các địa phương đã bàn giao giải phóng mặt bằng được 559,5/721,3 km đạt 77,5% đủ điều kiện để các nhà thầu tổ chức thi công và đang tiếp tục thực hiện để bảo đảm bàn giao 100% diện tích mặt bằng vào quý II năm 2023. Đồng thời, đang lập phương án di dời hạ tầng kỹ thuật, trình các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và cam kết di dời trong quý II năm 2023. 

Tình hình bố trí kế hoạch và giải ngân vốn đầu tư công: Tổng Kế hoạch vốn giai đoạn 2021-2025 đã giao cho Dự án là 119.644,586 tỷ đồng. Trong đó: (i) Từ nguồn Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 là 47.168,586 tỷ đồng; (ii) Từ nguồn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội: 72.476 tỷ đồng. Số vốn trên hiện đã được Bộ Giao thông vận tải phân bổ chi tiết kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 cho từng dự án thành phần. Tổng số vốn giao trong kế hoạch hàng năm là 54.747,4 tỷ đồng, trong đó kế hoạch năm 2022 là 9.521,3 và năm 2023 là 45.226,1 tỷ đồng. 

Về giải ngân vốn: Tổng số vốn đã giải ngân đến hết ngày 21/3/2023 là 15.788,3 tỷ đồng, đạt 28,8% tổng kế hoạch vốn hàng năm đã giao, trong đó thuộc kế hoạch năm 2023 là 6.645,6 tỷ đồng, đạt 14,7% kế hoạch năm 2023. Ước giải ngân đến hết ngày 31/3/2023 là 19.859,3 tỷ đồng, đạt 36,3% tổng kế hoạch vốn hàng năm đã giao, trong đó thuộc kế hoạch năm 2023 là 10.716 tỷ đồng, đạt 36,3% kế hoạch năm 2023. 

Đối với 03 dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc: Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột; Biên Hòa – Vũng Tàu; Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng 

03 dự án nêu trên đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư tại các Nghị quyết số 58/2022/QH15, số 59/2022/QH15 và số 60/2022/QH15 ngày 16/6/2022, trong đó 03 dự án được bố trí đầu tư từ nhiều nguồn vốn và được chia thành 10 dự án thành phần. Chính phủ xem xét phân cấp cho địa phương làm cơ quan chủ quản thực hiện các dự án thành phần đi qua địa bàn. Ngày 25/7/2022, Chính phủ đã có các Nghị quyết số 89/NQ-CP, số 90/NQ-CP và số 91/NQ-CP để triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội nêu trên. Tại Quyết định số 17/2022/QĐ-TTg ngày 28/7/2022, Thủ tướng Chính phủ quyết định Bộ Giao thông vận tải là cơ quan chủ quản của 02/10 dự án thành phần; 08/10 dự án thành phần còn lại phân cấp cho các địa phương nơi có dự án đi qua làm cơ quan chủ quản thực hiện dự án.

Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, đến thời điểm này, Bộ Giao thông vận tải và các địa phương được phân cấp là cơ quan chủ quản đã phê duyệt đầu tư 08/10 dự án thành phần của 03 dự án. Hiện chỉ còn 02 dự án thành phần thuộc dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột Ba phân cấp cho UBND tỉnh Khánh Hòa và Đắk Lắk chưa phê duyệt đầu tư dự án. 

Về nguồn vốn cho các dự án: Đến thời điểm này, các dự án thành phần đã được giao kế hoạch vốn từ nguồn Chương trình Phục hồi và phát triển kinh tế xã hội (Quyết định số 202/QĐ-TTg ngày 08/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ). Đối với nguồn vốn từ Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, việc điều chỉnh vốn từ Bộ Giao thông vận tải về các địa phương thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Chính phủ đã có Tờ trình số 87/TTr-CP ngày 26/3/2023 trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự kiến kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn NSTW giai đoạn 2021-2025 cho danh mục dự án đã hoàn thiện thủ tục đầu tư và bổ sung, điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn NSTW giai đoạn 2021-2025 cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, trong đó bao gồm 03 dự án nêu trên./.